لازم نیست حتما بریتانیایی باشید تا به تبعات خروج این کشور از اتحادیه فکر کرده باشید.
در هفته‌های اخیر موجی از رهبران جهان درباره برگزاری رفراندوم ادامه عضویت این کشور در اتحادیه اروپا نظر داده‌اند و تقریبا همگی خواستار ادامه عضویت بریتانیا در اتحادیه اروپا شده‌اند.
یکی از آن‌ها باراک اوباما، رئیس‌جمهور ایالات متحده، بود که گفت “اگر کشورهایی که روابط دوستانه‌تری با شما دارند، آن‌هایی که رابطه خاصی با شما دارند، این‌گونه اظهار می‌کنند که ادامه پیدا کردن رابطه با اتحادیه اروپا احتمالا بهتر است، بد نیست به آن‌ها توجه کنید.”
دونالد تاسک، رئیس شورای اروپا، گفت “بریتانیا به اتحادیه اروپا نیاز دارد و اتحادیه اروپا هم به بریتانیا.”
حالا بگذارید ببینیم ولادمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، چه صحبتی در این باره کرده.
هیچی. حتی یک کلمه. کرملین کاملا در این باره سکوت اختیار کرده.
ولی این باعث نشده پای روسیه به بحث‌ها در مورد همه‌پرسی کشیده نشود. دیوید کامرون، نخست‌وزیر بریتانیا، اخیرا گفت که آقای پوتین “شاید دوست داشته باشد” که این کشور از اتحادیه اروپا خارج شود.
فیلیپ هموند، وزیر خارجه بریتانیا، از این هم مشخصتر حرف زده بود. به گفته او “راستش را بخواهید، تنها کشوری که از خروج بریتانیا از اتحادیه خوشحال خواهد شد روسیه است. به نظرم این مساله دیگر نباید جای بحثی باقی بگذارد.”
مقامات روس با نگاه‌های عاقل اندر سفیه پاسخ این دست ادعاها را می‌دهند.
ماریا زاخاروا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، می‌گوید “همه چیز تقصیر روسیه است. نه تنها در بریتانیا، بلکه در تمام دنیا.”
او در ادامه می‌گوید “مثلا رقابت‌های انتخاباتی آمریکا را در نظر بگیرید. ما در آن هم مطرح می‌شویم. برای همین دیگر تعجب نمی‌کنیم. ولی عضویت بریتانیا در اتحادیه اروپا هیچ ربطی به روسیه ندارد. روسیه نقشی در این فرایند ندارد و به هیچ شکل در این مساله ذی‌نفع نیست.”
- بازی مجموع-صفر
شکی نیست که روسیه “نقشی ندارد”: بالاخره رای‌دهندگان روس که قرار نیست درباره ادامه عضویت بریتانیا در اتحادیه اروپا نظر بدهند.
اما واقعا “به هیچ شکل در این مساله ذی‌نفع نیست”؟ این یکی جای بحث دارد.
پرفسور سرگی مدودف، استاد مدرسه عالی اقتصاد مسکو، می‌گوید “خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و ایجاد بحران در اتحادیه یک پروژه تبلیغاتی محلی قلمداد می‌شود.” به عقیده او محاسبات کرملین بسیار ساده است: خروج بریتانیا باعث تضعیف اتحادیه اروپا می‌شود که به نوبه خود باعث قویتر شدن روسیه می‌شود.
پرفسور مدودف می‌گوید “همه چیز برای روسیه یک بازی مجموع-صفر است. برای همین چیزی که برای اتحادیه اروپا بد باشد برای روسیه خوب است. به همین سادگی. آن‌ها حوصله دوراندیشی ندارند. به این‌که اتحادیه اروپا بزرگترین شریک تجاری روسیه است، یا مسافرت بدون روادید و یا افزایش خرج معاملات برای شرکت‌های روسی فکر نمی‌کنند. طرز فکر آن‌ها برد و باخت است.”
در ادامه این “بازی” ژئوپلیتیک، مسکو مدتی است که دارد روابط دوجانبه خود را با کشورهایی که فکر می‌کند نگاهی “دوستانه” به روسیه دارند گسترش می‌دهد، از جمله یونان، اتریش، مجارستان و اسلواکی.
یکی از اهداف از بین بردن اتفاق نظر اتحادیه اروپا در مورد تحریم‌های روسیه است. کرملین حتی در کشورهایی که مواضع سختتری در قبال روسیه اتخاذ کرده‌اند هم دنبال دوست می‌گردد.
این تحریم‌ها در پی انضمام کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ اعمال شد، و وقتی جدایی‌طلبان طرفدار روسیه قسمت‌هایی از شرق اوکراین را اشغال کردند تشدید شد.
آقای پوتین در ابتدای سال میزبان هورست سیهوفر، رئیس دولت محلی ایالت بایرن بود که یکی از منتقدان سرسخت خانم مرکل محسوب می‌شود. این دعوت چیزی جز تاکتیکی کلاسیک برای “تفرقه انداختن و تسخیر کردن” نبود.
از طرف دیگر بعضی از دولت‌های غربی کرملین را متهم می‌کنند که می‌خواهد با حمایت از احزاب ملی‌گرا باعث ایجاد اختلاف در اتحادیه اروپا شود.
- بحران شدید در اتحادیه اروپا
فیودور لوکیانف، سردبیر مجله “روسیه در روابط جهانی”، می‌گوید “روسیه خیلی از افول بیشتر اتحادیه اروپا ناراحت نخواهد شد، ولی راستش را بخواهید ما خیلی هم لازم نیست کار خاصی بکنیم.”
“به این دلیل که اتحادیه اروپا با یک بحران شدید مفهومی مواجه است. رشد نیروهای مخالف اروپا و بیگانه‌هراسان به خاطر این نیست که مسکو از آن‌ها حمایت می‌کند. مساله تضادهای داخلی ژرفی است که در اتحادیه اروپا وجود دارد. رقیبان یا مخالفان خارجی سعی می‌کنند از این مشکلات داخلی به نفع خود استفاده کنند و این متاسفانه در سیاست یک امر عادی است.”
خشم روسیه از اتحادیه اروپا به تنها مساله تحریم‌ها خلاصه نمی‌شود. روسیه معتقد است که اتحادیه اروپا باشگاهی با عضویت محدود است که برای در حاشیه نگه داشتن روسیه ایجاد شده.
من در اوایل سال برای شرکت در جلسه‌ای میان سناتورهای روس و سیاستمداران اروپایی به مسکو رفته بودم. کنستانتین کساچیف، رئیس کمیسیون روابط خارجی مجلس علیای روسیه، در سخنرانی خود مدعی شد که اقدامات اتحادیه اروپا و پیمان ناتو ناقض منشور ۱۹۹۰ پاریس بوده که پایان رسمی جنگ سرد محسوب می‌شود.
آقای کساچیف گفت “این منشور تصمیم‌گیری برای آینده اروپا و جهان را به سه سازمان بینالمللی واگذار کرد – سازمان ملل، سازمان امنیت و همکاری اروپا و شورای اروپا. هیچ اشاره‌ای به پیمان ناتو نشده و نام اتحادیه اروپا هم تنها یک بار در قسمت مربوط به اقتصاد و تجارت آمده.”
“انتظارها بر این بود که آینده اروپا توسط دولت‌های ملی تعیین شود. ولی پیمان ناتو و اتحادیه اروپا قصد نداشتند اروپایی با اعضای برابر بسازند.”
البته آقای کساچیف نگفت که شوروی یک سال بعد از منشور پاریس فروپاشید و چهره اروپا کاملا عوض شد. و اتحادیه اروپا هم تنها در سال ۱۹۹۳ ایجاد شد و جای جامعه اقتصادی اروپا را گرفت. در دورانی که روابط روسیه و اتحادیه اروپا گرم بود، روسیه به ندرت بروکسل را به نقض منشور پاریس متهم می‌کرد.
در هر صورت روسیه می‌داند که تضعیف اتحادیه اروپا به خاطر خروج بریتانیا تاثیری بر نیازش به رابطه با بروکسل نخواهد گذاشت.
فیودور لوکیانف می‌گوید “اتحادیه اروپا حتی اگر تضعیف هم بشود همچنان یک اتحادیه است. ترجیح روسیه این است که با کشورهای اروپایی، مخصوصا کشورهای مهم عضو اتحادیه، جدا جدا معامله کند. ولی بعید می‌دانم کسی در مسکو فکر کند که این کار عملی باشد.”
استیو روزنبرگ
bbc
