انتشار تعداد زیادی سند محرمانه نشان می‌دهد که قدرتمندان و ثروتمندان چگونه با استفاده از گریزگاه‌های مالیاتی ثروت خود را مخفی می‌کنند. این اسناد از یکی از پنهان‌کارترین شرکت‌های دنیا درز کرده، بنگاهی حقوقی در پاناما که موساک فونسکا نام دارد.
- اسناد پاناما چیست؟
این اسناد مشخص می‌کنند که مشتری‌های موساک فونسکا چگونه از پرداخت مالیات فرار می‌کردند، تحریم‌ها را دور می‌زدند و دست به پول‌شویی می‌زدند.
این بنگاه در یکی از موارد به یک میلیونر آمریکایی اسنادی ارائه می‌کند تا او بتواند ثروتش را از مقامات مخفی کند. چنین کاری در تضاد کامل با مقررات بین‌المللی است که برای جلوگیری از پول‌شویی و فرار مالیاتی وضع شده‌اند.
- چه نام‌هایی در اسناد دیده می‌شود؟
اطلاعاتی که در این اسناد آمده به ۱۲ رئیس کشور فعلی و سابق مربوط می‌شود، از جمله دیکتاتورهایی که به چپاول کشورهایشان متهم شده‌اند.
در عین حال از بیش از ۶۰ نفر از اقوام و آشنایان رئیسان کشور و سیاستمداران دیگر هم نام برده شده.
بر اساس این اسناد، ظن آن می‌رود که برخی از نزدیکان ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در یک برنامه پول‌شویی که ابعاد میلیارد دلاری دارد نقش داشته‌اند.
از شوهر خواهر شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، پترو پروشنکو، رئیس‌جمهور اوکراین، مائوریسیو ماکری، رئیس‌جمهور آرژانتین، پدر مرحوم دوید کامرون، نخست‌وزیر بریتانیا، و سه تا از چهار فرزند نواز شریف، نخست‌وزیر پاکستان، هم نام برده شده.
این اسناد نشان می‌دهد که سیگموندور گونلاگسون، نخست‌وزیر ایسلند، در ثروت همسرش ذینفع بوده ولی این موضوع را با مقامات ذیصلاح مطرح نکرده. این موضوع باعث شده او برای استعفا تحت فشار قرار بگیرد.
نام مقام‌های فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) هم در این اسناد و مدارک به چشم می‌خورد.
از این اسناد این‌گونه برمی‌آید که یکی از اعضای اصلی کمیته اخلاق فیفا، یعنی خوان پدرو دامیانی، وکیل اهل اروگوئه، و دفتر وکالتش به حداقل هفت شرکت برون‌مرزی که با یکی از معاونان سابق فیفا رابطه دارند کمک حقوقی ارائه داده بودند. مشکل این‌جاست که این معاون فیفا در ماه مه سال گذشته و در ارتباط با تحقیقاتی که در آمریکا درباره فساد در فوتبال جریان دارد بازداشت شده بود.
- گریزگاه‌های مالیاتی چگونه کار می‌کنند؟
شکی نیست که برای استفاده از گریزگاه‌های مالیاتی روش‌های قانونی هم وجود دارد، ولی بیشتر مسائلی که در این اسناد مطرح شده به مخفی کردن صاحبان واقعی سرمایه، منشاء پول و فرار از پرداخت مالیات مربوط می‌شود.
بعضی از اتهامات وارده اصلی بر ایجاد شرکت‌های صوری متمرکز است. شرکت صوری در ظاهر یک بنگاه اقتصادی واقعی است ولی در واقعیت چیزی جز یک پوسته توخالی نیست. تنها کار این شرکت‌ها مدیریت پول و در عین حال مخفی نگه داشتن هویت صاحبان آن است.
- واکنش افراد ذینفع چه بوده؟
موساک فونسکا می‌گوید کوچکترین لکه‌ای در پرونده ۴۰ سال فعالیتش دیده نمی‌شود و تا به حال نه با تهمت فعالیت غیرقانونی روبه‌رو بوده و نه با اتهام رسمی.
دمیتری پسکوف، سخنگوی آقای پوتین، گفته که این گزارش‌ها نتیجه کارهای “خبرنگاران و اعضای سازمان‌های دیگری است که مشخصا می‌خواهند پوتین و رهبری این کشور را بی‌اعتبار کنند.”
آقای گونلاگسون در جریان مصاحبه با یک شبکه تلویزیونی سوئدی مدعی شد که همه فعالیت‌های اقتصادیش قانونی است و سپس مصاحبه را ترک کرد.
فیفا می‌گوید که دارد از آقای دامیانی تحقیق می‌کند. خود آقای دامیانی می‌گوید که بلافاصله بعد از متهم شدن معاون فیفا به فساد رابطه خود را با او قطع کرده بوده.
- چه کسی این اسناد را منتشر کرده؟
این ۱۱.۵ میلیون سند همگی توسط زوددویچه تسایتونگ، روزنامه آلمانی، به دست آمده و سپس در اختیار کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاری تحقیقی قرار گرفته.
این کنسرسیوم سپس برای بررسی این اسناد به مدت یک سال با خبرنگارانی از ۱۰۷ بنگاه رسانه‌ای در ۷۶ کشور، از جمله روزنامه گاردین در بریتانیا، همکاری کرده.
بی‌بی‌سی از هویت منبع این اسناد اطلاعی ندارد.
انتشار این تعداد سند در تاریخ بی‌سابقه بوده، به طوری که اسناد منتشر شده توسط ویکی‌لیکس در مقایسه با آن ناچیز محسوب می‌شود. در کل، جزئیات مربوط به ۲۱۴ هزار نهاد شامل شرکت‌ها، تراست‌ها و بنیادهای مختلف منتشر شده.
قدیمیترین اطلاعات موجود در این اسناد به سال ۱۹۷۷ برمی‌گردد و تا دسامبر سال گذشته را شامل می‌شود. بخش عمده‌ای از اسناد منتشر شده ایمیل است، اما در میان آن‌ها کپی قرارداد و گذرنامه هم دیده می‌شود.
bbc
