دوازدهمین دوره از جشنواره هنرهای تجسمی فجر در حالی برگزار شد که به گفته مدیران آن، تلاش شده بیش از همیشه این جشنواره به یک “گالری بزرگ” تبدیل شود؛ چه از نظر مدت زمان برگزاری و چه به لحاظ سیاست فروش آثار.
این جشنواره با رویکرد “گفت‌وگوی هنرها: آفرینش تجسمی نوین با نگاهی بین رشته‌ای” از روز سه‌شنبه ۲۹ بهمن در مجموعه فرهنگی هنری صبا وابسته به فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران آغاز شده و تا امروز ادامه داشت.
دبیری دوازدهمین جشنواره تجسمی فجر برعهده ابراهیم حقیقی، است و پوستر این دوره را کیانوش غریب‌پور طراحی کرده است.
در حالی که جشنواره بدون برگزاری افتتاحیه آغاز شد، مراسم اختتامیه نیز که قرار بود روز نهم اسفند، در تالار وحدت برگزار شود، به دلیل شیوع ویروس کرونا در ایران به تعویق افتاده است.
حق نشر عکسISNAاز تحریم جشنواره تا سردیس قاسم سلیمانی
همچون دیگر جشنواره‌های فجر امسال، به دو واقعه اخیر ایران، به ویژه کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران در حمله آمریکا در عراق، در جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز پرداخته شده است؛ هرچند که موضوع اعتراضات آبان‌ماه و کشته‌شدگان آن مطرح نشده است.
برزگر گنجی پرتره سلیمانی را طی برگزاری جشنواره می‌کشد و صبرعلی لوایی هم سردیسی از این فرمانده سپاه خواهد ساخت. همچنین اثری از حسن روح‌الامین درباره قاسم سلیمانی به نمایش درآمده است.
درباره کشته‌شدگان هواپیمای اوکراینی که با پدافند سپاه پاسداران سرنگون شد، نیز یک اثر چیدمان و یک نقاشی از محسن حیدری وجود دارد.
در توضیح این چیدمان که با عنوان “فرجام” به نمایش درآمده، نوشته شده است: “گاه نام اشخاصی که هرگز آنها را ندیده‌ایم و هیچ تصوری از آنها نداریم به واسطه مواردی خاص برایمان مهم می‌شوند و سوالاتی را در ذهن ما می‌سازند که شاید هیچ وقت به پاسخی شفاف نرسیم. درست مانند چندانی که با هزاران آمال و آرزو بسته می‌شود و در ابتدای حرکت متلاشی می‌شود! و ما هیچ نمی‌دانیم که صاحبان این نام با چه اندیشه و انگیزه‌‌ایی در سفر بوده‌اند و چراهای بسیار دیگر که … ؟!”
اما اتفاقات ناگوار اخیر، به ویژه سرکوب خونبار آبان و انهدام هواپیمای اوکراینی، موجب شد که بخشی از هنرمندان از شرکت در جشنواره‌های فجر، از جمله جشنواره هنرهای تجسمی، خودداری کنند یا انصراف بدهند.
لیلی گلستان، مدیر گالری گلستان، از اولین کسانی بود که اعلام کرد در جشنواره هنرهای تجسمی فجر شرکت نمی‌کند. همچنین تعدادی از دبیران و داوران بخش‌های مختلف، از حضور در جشنواره امسال استعفا کردند.
ابراهیم حقیقی، دبیر جشنواره، کامبیز درمبخش، علی درخشی، جمال رحمتی و کیارش زندی از داوران بخش کارتون جشنواره و رضا رینه‌ای، دبیر بخش خوشنویسی جشنواره فجر از کسانی بودند که کناره‌گیری خود را اعلام کردند.
اما با استعفای ابراهیم حقیقی موافقت نشد و مدیر مرکز هنرهای تجسمی نیز در نشست خبری جشنواره، از “بازگشت داوران به جشنواره” سخن گفت و تاکید کرد: “اغلب داوران و دبیرانی که انصراف داده بودند در قالب شورای هنری به جشنواره برگشتند و هیچ داور و دبیر جدیدی به جشنواره اضافه نشده است. در واقع تمام آثاری که داوری شدند با امضای همان داورانی است که در ابتدای فراخوان نامشان اعلام شده بود.”
او با بیان این که “اگر صدای اعتراض جشنواره تجسمی بلندتر از جشنواره‌های دیگر بود، به این خاطر است که این جشنواره ۵۵ نفر داور داشت”، درباره تعداد داورانی که به جشنواره بازنگشتند، گفت: “آمار مشخصی از داورانی که به جشنواره بازنگشتند وجود ندارد؛ اما می‌توان گفت که دو سوم از داوران و دبیران به همکاری ادامه دادند.”
حق نشر عکسMOTABA ARABZADEH برزگر گنجی پرتره سلیمانی را طی برگزاری جشنواره می‌کشد و صبرعلی لوایی هم سردیسی از این فرمانده سپاه خواهد ساخت
حضور پررنگ زنان و کوتاه شدن زمان جشنواره
در این دوره از جشنواره، ۹۰۰ اثر تجسمی در ده رشته تصویرسازی، خوشنویسی، سرامیک، عکاسی، کاریکاتور و کارتون، طراحی گرافیک، مجسمه، نقاشی، نگارگری و رسانه‌های هنری جدید (شامل سه رسانه ویدئوآرت، پرفورمنس‌آرت، و چیدمان) به نمایش در آمده است که از نظر کمی، ۱۵ درصد نسبت به سال گذشته رشد دارد.
با وجود این که حضور زنان در جشنواره موسیقی فجر با محدودیت روبه‌رو بود، حضور زنان در جشنواره تجسمی فجر پررنگ‌تر از مردان است؛ به طوری که از میان ۳۰۳۲ هنرمند شرکت‌کننده در این دوره از جشنواره، ۱۶۹۲ هنرمند زن و ۱۳۴۰ هنرمند مرد هستند.
اما در حالی که سال گذشته، جشنواره هنرهای تجسمی فجر به مدت چهل روز دایر بود و به عنوان اولین جشنواره از جشنواره‌های فجر کار خود را آغاز کرد و به عنوان آخرین جشنواره هم پایان یافت، زمان برگزاری این دوره از جشنواره، بسیار کوتاه‌تر شده است.
حق نشر عکسHONARONLINE.IR این مجموعه عکس با بررسی پدیده مهاجرت در منطقه سیستان، به سراغ کسانی رفته است که با وجود مشکلات و محرومیت‌ها مهاجرت نکرده‌اند
از بازماندگان هامون تا آثار رضا مافی
طوبای زرین، چارسوی هنر، چارخونه، پژوهش، مفاخر و بزرگداشت‌ها از بخش‌های دوازدهمین دوره جشنواره هنرهای تجسمی فجرند.
در بخش رقابتی “طوبای زرین” که به نمایش آثار برگزیده جشنواره اختصاص دارد، ۴۴۸ اثر از ۳۳۸ هنرمند به رقابت با یکدیگر می‌پردازند. امسال برای نخستین بار آثار این بخش با نظر شرکت‌کنندگان و تایید قیمت آثار از سوی شورای هنری، در معرض فروش نیز گذاشته شده است.
خبرگزاری ایلنا در گزارشی نوشت که برای آثار این بخش، “قیمت‌هایی از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان تا ۱۲ میلیون تومان” در نظر گرفته شده است.
مدیر مرکز هنرهای تجسمی گفته که “آن چیزی که نتوانست فجر تجسمی را همانند سایر جشنواره‌های فجر به سمت اقبال عمومی ببرد، بحث بازار هنر بوده است.”
بخش چارسوی هنر به گالری‌های تهران و شهرستان و نمایش و فروش آثار هنرمندان این گالری‌ها اختصاص دارد و به گفته مسئولان جشنواره این بخش “برآیند نمایشگاه‌های سالیانه گالری‌هاست”.
بیش از ۳۰ گالری که بخش عمده آنها را گالری‌های تهران تشکیل می‌دهند با ۳۳۵ اثر در این بخش حضور دارند. این آثار، به دو صورت نمایش داده شده‌اند: بخشی در غرفه‌های گالری‌ها و برخی از آثار نیز در نمایشگاه‌ها، کنار هم و بدون ذکر نام گالری.
یکی از اتفاقات در این بخش، نمایش آثاری از رضا مافی، خوشنویس ایرانی، و لوازم شخصی او برای اولین بار در گالری “ترانه باران” است. محبوبه کاظمی دولابی، مدیر این گالری گفته است که همراه با نمایش این آثار، “قصد داریم آثاری شاخص از بزرگان خوشنویسی معاصر را به نمایش بگذاریم که نمونه‌هایی ارزشمند از تحولات خوشنویسی اصیل ایران است.”
در بخش “چارخونه” نیز ۱۱۵ اثر با مضامینی چون بازسازى وقایع تاریخ، آیین هاى محلی، میراث فرهنگی، ویژگى هاى اقلیمى، جغرافیا و محیط زیست از استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، زنجان، کهکیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری و گلستان حضور دارند.
بر اساس اعلام جشنواره، در این بخش هم تک‌عکس و هم مجموعه عکس دیده می‌شود: “از یک کار سه متری که به بازسازی واقعه‌ای تاریخی با حضور بازیگران تئاتر و به صورت استیجد ارائه شده، تا کارهای محیطی ایستالیشن و عکس‌هایی از عکاسخانه‌های قدیم مشهد که با پرده‌های نقاشی شده از حرم از آدمها عکاسی شده؛ آنها افرادی بوده‌اند که برای دریافت عکس‌های خود به هر دلیلی مراجعه نکرده‌اند.”
مثلا در مجموعه “بازماندگان کوچه هامون” به اقوام سیستان و بلوچستان پرداخته شده و در توضیح آن آمده که: “با کشیده شدن دیوار مرزی بین ایران و افغانستان با هدف جلوگیری از قاچاق، تجارت مرزی تعطیل و مشکلات معیشتی مردم بیشتر شد. افراد زیادی به ناچار محکوم به مهاجرت شدند، منطقه و محل زندگی خود را با تمام خاطرات خوب و بد خود رها کردند، روستاهای زیادی خالی از سکنه رها شد و خانه‌های زیر طوفان‌های صد و بیست روزه دفن شد.”
این مجموعه عکس با بررسی پدیده مهاجرت در منطقه سیستان، به سراغ کسانی رفته است که با وجود مشکلات و محرومیت‌ها مهاجرت نکرده‌اند.
رضا نوری bbc
