امضای قراردادی که در مرحله اول، تنها پنج درصد سرمایه گذاری مورد نیاز ایران را در سال تامین می‌کند، مخالفان سرسختی دارد که سه روز بعد از امضای قرارداد همچنان صدای اعتراض‌شان بلند است.
این قرارداد از این جهت خبرساز شده که اولین قرارداد نفتی با یک شرکت غربی بعد از رفع تحریم‌های هسته‌ای ایران است، در عین حال اولین قرارداد در قالب قراردادهای جدید نفتی ایران است که در دو سال اخیر مورد انتقاد گروه‌های مخالف دولت بود.
مخالفان چه کسانی هستند و چه می‌گویند؟
عمده مخالفان قرارداد، مخالفان دولت حسن روحانی هستند. روزنامه کیهان درانتقاد از این قرارداد، یادداشت‌هایی منتشر کرده است. احمد توکلی، چهره اصولگرا و نماینده سابق مجلس که حالا موسسه‌ای به نام دیدبان شفافیت و عدالت تاسیس کرده است هم از منتقدان این قرارداد است.
انتقادها چند محور مشخص دارد:
- محرمانه بودن جزئیات قرارداد که به گفته مخالفان می‌تواند باعث فساد شود
- درز اطلاعات محرمانه درباره میدان‌های مشترک به طرف دیگر توسط پیمانکاران خارجی، در این مورد توتال که در قطر حضور دارد
- سیاست‌های دولت فرانسه، که منتقدان آن را دشمنی با ایران برآورد می‌کنند.
پاسخ دولت به انتقادها چیست؟
مقام‌های دولتی، بخش عمده انتقادها را بی‌اساس می‌دانند. در مورد جزئیات، دولت می‌گوید برای حفظ اطلاعات تجاری از دسترسی رقیبان، جزئیات کامل را منتشر نمی‌کند. روندی که قبلا هم تکرار شده بود.
اما بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران جزئیاتی از قرارداد با توتال را اعلام کرده است. به گفته او، نصف درآمد فاز ۱۱، صرف هزینه‌های توسعه خواهد شد و توتال در طول قرارداد که ۲۰ سال است، در مجموع حدود ۱۲ میلیارد دلار خواهد گرفت که برابر با ۱۵ درصد کل درآمد میدان در عمر مفیدش است.
از طرف دیگر وزارت نفت ایران می‌گوید در قرارداد های جدید نفتی، بازپرداخت به پیمانکاران زمانی آغاز می‌شود که میدان به تولید برسد. بنابراین به گفته او در صورتی که پیمانکاران از قرارداد خارج شوند، سرمایه‌هایشان باقی می‌ماند، تا زمانی که میدان به تولید برسد و بعد بازپرداخت آغاز شود.
البته آقای زنگنه از جزئیات قرارداد که شامل ضرر و زیان‌های احتمالی و جریمه خروج از قرارداد می‌شود چیزی نگفته است.
چرا سهم شریک ایرانی کمتر است؟
در قرارداد توتال، سهم توتال ۵۰.۱ درصد، شرکت نفت چین ۳۰ درصد و شرکت پترو پارس یا همان شرکت نفت ایران ۱۹.۹ درصد است. این یکی دیگر از موارد انتقاد مخالفان است که خواستار سهم برابر یا حتی بیشتر طرف ایرانی هستند. شراکت پیمانکاران ایرانی در قرارداد با شرکت‌های خارجی، بخش جدیدی از قرارداهای جدید وزات نفت است.
یک کارشناس اقتصادی در ایران که نخواست نامش برده شود، می‌گوید سود توتال در این قرارداد، عادی اما خطر بالای سیاسی دارد و از این جهت دادن سهم بیشتر به طرف ایرانی، جذابیات قرارداد را برای توتال از بین می‌برد. از طرفی در سال‌های اخیر شرکت‌های ایرانی موفق یه توسعه این فاز نشده‌اند. یکی از دلایلش کمبود منابع مالی و دلیل دیگر، نبود تکنولوژی لازم است که به گفته او در دست شرکت‌های غربی است.
توتال چقدر پول به ایران می‌آورد؟
آنطور که در بیانیه شرکت توتال آمده، در مرحله اول قرارداد فاز یازده پارس جنوبی، تنها حدود دو میلیارد دلار هزینه می‌شود که به معنی تقریبا همین مقدار سرمایه گذاری در ایران است. با مرحله ۳۰ چاه، دو سکو که به تاسیسات موجود متصل خواهند شد، و دو خط لوله هم در عمق آّب کشیده خواهند شد.
در بیانیه توتال آمده است که در مرحله بعدی، زمانی که “مطابق وضعیت مخزن نیاز باشد” فاز دوم هم آغاز خواهد شد که شامل ساخت تاسیسات شناور فشرده سازی گاز خواهد بود. منابع ایرانی اعلام کرده‌اند که این فاز احتمالا سه سال بعد از آغاز بهره‌برداری شروع می‌شود. برآورد می‌شود که بعد از سه سال برداشت، فشار مخزن کاهش پیدا می‌کند. رئیس توتال گفته که در پایان مرحله دوم، در مجموع حدود پنج میلیارد دلار سرمایه گذاری خواهد شد.
منابع خبری هم شروع این سرمایه‌گذاری را حدود یک میلیارد دلار هم اعلام کرده‌اند، که در نهایت قرار است به حدود پنج میلیارد دلار برسد. در حالی که مقام‌های وزارت نفت ایران، از همین حالا سرمایه‌گذاری را همان پنج میلیارد دلار اعلام کرده‌اند.
این سرمایه‌گذاری چه درصدی از نیاز ایران است؟
طبق برآورد رسمی وزارت نفت ایران، این کشور در پنج سال آینده، نیاز به حدود ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری دارد. از آنجایی که ایران چنین سرمایه‌ای ندارد، نیاز به تشویق سرمایه گذاران خارجی دارد.
اگر امسال را سال اول این پنج سال در نظر بگیریم، سرمایه گذاری حدودا دو میلیاردی توتال، کمتر از پنج درصد نیاز سالانه صنعت نفت و گاز ایران به سرمایه گذاری است.
حدود یک دهه قبل، مرکز پژوهش‌های مجلس ایران برآورد کرده بود که در صورت جذب نشدن حدودا ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیارد دلار در حدود یک دهه، ایران از صادر کننده، به وارد کننده نفت تبدیل خواهد شد. گرچه این برآورد مربوط به یک دهه قبل است. وزارت انرژی آمریکا باقی ماندن ظرفیت تولید ایران در سطح حدود چهار میلیون بشکه در روز و ناتوانی ایران در صادرات گاز را نتیجه کمبود سرمایه و دردسترس نبودن تکنولوژی می داند.
آیا سرمایه گذاری توتال قابل توجه است؟
با آنکه سرمایه‌گذاری توتال، بخش کوچکی از نیاز سالانه ایران را برآورد می‌کند، اما آنطور که رابین میلز، کارشناس نفت و گاز خاورمیانه می‌گوید، برای استخراج دو میلیارد فیت مکعب “یک سرمایه‌گذاری معمولی است که با توجه به اینکه توتال ۵۰.۱ درصد سهم دارد، نه رقمی قابل توجه است، و نه رقمی بی‌اهمیت”
این قرارداد در حالی امضا شده است که به گفته رابرت میلز، “در منطقه هیچ پروژه توسعه گاز بزرگ و جدیدی در جریان نیست” و هیمن مسئله مقایسه را دشوار می‌کند. اما در تنها برای به دست آوردن یک برآورد، میدان گازی زهر، در سواحل مصر که حدود دو سال پیش کشف شد، برای استخراج کمتر از سه میلیارد فوت مکعب، ۱۲ تا ۱۶ میلیارد دلار هزینه دارد.
bbc
