مصوبه مجالس کنگره آمریکا برای تمدید ده‌ساله تحریم‌هایی علیه ایران به قانون تبدیل شده هرچند باراک اوباما، رئیس جمهوری، از امضای این مصوبه خودداری ورزیده است.
روز پنجشنبه، ٢٥ آذر (١٥ دسامبر)، دفتر رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرد که باراک اوباما تصمیم گرفته اجازه دهد قانون تحریم ایران به مدت ده سال دیگر بدون امضای او به قانون تبدیل شود. در اطلاعیه کاخ سفید تاکید شده است که قانونی شدن این مصوبه بر اجرای برجام تاثیری نخواهد داشت.
جان کری وزیر خارجه آمریکا نیز در واکنش به این موضوع روز پنجشنبه گفت ما روشن کرده‌ایم که تمدید قانون تحریم‌های ایران، تعهدات‌مان را در قبال برجام نقض نمی‌کند.
آقای کری در عین حال گفته که دولت متبوعش روشن کرده است که تمدید قانون تحریم‌های ایران برای رسیدگی به فعالیت‌های خارج از محدوده برجام ضروری نیست و در صورت کوتاهی ایران در اجرای تعهدات هسته‌ای‌اش، برای برگرداندن سریع تحریم‌ها نیز ضرورتی ندارد.
در پی صدور این ا طلاعیه، وزارت خارجه روسیه نیز در اطلاعیه‌ای از تمدید تحریم‌های ایران ابراز ناخرسندی کرد و گفت که “هر اقدامی که به از دست رفتن توافق هسته‌ای منجر شود، غیر قابل بخشش است.”
اوایل ماه جاری، طرح تمدید ده‌ساله قانون تحریم ایران با ٩٩ رای موافق و بدون رای مخالف به تصویب مجلس سنای آمریکا رسید در حالیکه پیش از آن نیز با ٤١٩ رای موافق و ١ رای مخالف در مجلس نمایندگان تصویب شده بود. پس از تصویب این طرح در کنگره، یک مقام کاخ سفید گفت که دولت این کشور با تمدید این قانون موافق نیست هر چند افزود که تمدید آن را مغایر تعهدات ایالات متحده در قالب برجام نمی‌داند. در عین حال، کاخ سفید گزارشی از قصد باراک اوباما، رئیس جمهوری، برای وتوی این مصوبه منتشر نکرد. با توجه به اکثریت قابل توجه آراء نمایندگان کنگره به تمدید این قانون، وتوی رئیس جمهوری نیز به احتمال زیاد بلااثر می‌ماند.
خودداری آقای اوباما از امضای این مصوبه می‌تواند به نوعی “ابراز ناخرسندی نمادین” از رای کنگره و در نتیجه، اقدامی برای ابراز حمایت مجدد از توافق هسته‌ای با ایران تعبیر شود بی آنکه اثری در اجرایی شدن آن داشته باشد.
طبق قانون اساسی ایالات متحده، قانونی و لازم الاجرا شدن مصوبه‌های کنگره مستلزم امضای رئیس جمهوری است. رئیس جمهوری ملزم به امضای مصوبات کنگره ظرف ده روز از زمان ارسال آن به کاخ سفید است و اگر در خاتمه این فرصت، از امضای مصوبه خودداری ورزیده باشد، این مصوبه به طور خودکار به قانون تبدیل می‌شود مگر اینکه رئیس جمهوری آن را وتو کرده باشد.
منظور از وتوی مصوبه کنگره، ابراز مخالفت رئیس جمهوری و بازگرداندن آن به کنگره برای لغو یا بازنگری است. در عین حال، اگر چنین مصوبه‌ای بار دیگر با اکثریت دو سوم آرای نمایندگان تصویب شود، وتوی رئیس جمهوری بلااثر خواهد بود و این مصوبه به طور خودکار، به قانون تبدیل می‌شود.
در عین حال، اگر قبل از انقضای فرصت ده روزه مورد نظر، تعطیلات کنگره آغاز شود و رئیس جمهوری نیز در این مدت از امضای مصوبه خودداری ورزیده باشد، امتناع او به جای تبدیل خودکار مصوبه به قانون، به منزله لغو آن است.
فرصت ده روزه رئیس جمهوری برای امضای مصوبه کنگره برای تمدید تحریم ایران در پایان روز ١٢ دسامبر منقضی شد.
از آنجا که مجالس کنگره آمریکا در آستانه آغاز تعطیلات کریسمس و سال نو قرار داشته در این فاصله جلسه‌ای برگزار نخواهند کرد، این تصور پیش آمده بود که ممکن است قبل از انقضای فرصت امضای مصوبه، تعطیلات کنگره آغاز شده و در نتیجه، امتناع آقای اوباما از امضای آن، به معنی لغو آن باشد. اینک تایید شده است که در زمان انقضای فرصت امضای این مصوبه، تعطیلات کنگره “رسما” آغاز نشده بود و در نتیجه، این مصوبه بدون امضای رئیس جمهوری جنبه قانونی یافته است.بخشی از “قانون تحریم‌های ایران و لیبی مصوب سال ١٩٩٦” مقرر داشت که شرکت‌های غیر آمریکایی که در سال بیش از ٢٠ میلیون دلار در صنایع نفت ایران سرمایه گذاری کنند با یک رشته تحریم‌های آمریکا مواجه می‌شوند. طبق این قانون که در سال ٢٠٠٦ به “قانون تحریم‌های ایران” تغییر نام یافت، رئیس جمهوری آمریکا ملزم است علیه شرکت‌هایی که از مفاد این قانون تخطی کنند دست کم دو نوع تحریم از هفت تحریم مندرج در متن قانون را اجرا کند. محدودیت دسترسی به تسهیلات بانک صادرات و واردات آمریکا، منع صدور جواز صادرات آمریکایی به مقصد شرکت مورد تحریم، محدودیت دسترسی چنین شرکتی به اعتبارات اعطایی موسسات مالی ایالات متحده و استفاده از انواع اوراق قرضه دولتی آمریکا از جمله اقداماتی است که در این قانون پیش بینی شده است.
در بخش‌هایی از این قانون، جلوگیری از دستیابی ایران به “تسلیحات کشتار جمعی” از جمله تسلیحات هسته‌ای ذکر شده اما تحریم‌های مورد نظر مشخصا به برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ربط نمییابد بلکه این قانون صرفا از احتمال انتقال تسلیحات کشتار جمعی از طریق ایران به “گروه‌های تروریستی” ابراز نکرانی کرده و محدود کردن امکانات مالی این کشور در دنبال کردن برنامه‌های تولید اسلحه شیمیایی، میکروبی و هسته ای را مورد تاکید قرار می‌دهد.
با توجه به نیاز جمهوری اسلامی به سرمایه‌گذاری خارجی در بخش نفت و گاز، قانون تحریم ایران می‌تواند مانعی بر سر راه ورود سرمایه‌گذاران خارجی محسوب شود در حالیکه، با وجود لغو تحریم‌های هسته‌ای، انتظارات ایران در مورد احیای روابط اقتصادی و مالی با خارج به شکل مورد نظر تحقق نیافته است. مقامات جمهوری اسلامی کوتاهی آمریکاییان در رفع نگرانی بین‌المللی در این مورد را مسئول چنین وضعیتی قلمداد کرده‌اند هر چند برخی کارشناسان گفته‌اند که بازگشت یک کشور تحریم شده به عرصه روابط اقتصادی خارجی به سادگی و سرعت امکانپذیر نیست و علاوه بر آن، نواقص و موانع عمده در ساختارهای اقتصادی، سیاسی، امنیتی و قضایی و فساد گسترده نیز در این زمینه مقصر بوده است.
مقامات جمهوری اسلامی گفته‌اند که تمدید این قانون با تعهدات ایالات متحده در چارچوب برجام تعارض دارد و آمریکا را به نقض این تعهدات متهم کرده‌اند. پس از تصویب طرح تمدید قانون در سنای آمریکا، مقامات ایرانی در مورد بروز واکنش نسبت به آن هشدار دادند و در روزهای اخیر نیز اقداماتی ظاهرا به تلافی تصمیم کنگره صورت گرفته است.
در مقابل، دولت آمریکا گفته است که تحریم‌های وضع شده در واکنش به برنامه هسته‌ای ایران را لغو شده اما ایالات متحده در چارچوب برجام، تعهدی برعهده نگرفته است که تحریم‌های مربوط به موضوعات دیگر مانند نقض حقوق بشر و عدم برخورداری مردم ایران از آزادی مبادله اطلاعات و اتهام حمایت ایران از تروریسم را هم لغو کند.
در مقابل، مخالفان لغو تحریم‌های غیر هسته‌ای علیه ایران تاکید داشته‌اند که جمهوری اسلامی با قبول برجام، به خواست جامعه جهانی برای خودداری از ادامه برنامه هسته‌ای به عنوان “اقدامات خلاف” گردن نهاده و در مقابل، تنبیهات هسته‌ای علیه آن کشور نیز لغو شده است. در عین حال، در رویکرد داخلی و خارجی جمهوری اسلامی، از جمله در زمینه رعایت حقوق بشر و آزادی مردم ایران و پایان خصومت‌ورزی با ایالات متحده تغییری روی نداده که مستوجب کمک آمریکا به حل مشکلات آن کشور باشد.
دوره ریاست جمهوری باراک اوباما روز ٢٠ ژانویه خاتمه می‌یابد و دونالد ترامپ دوره ریاست جمهوری خود را آغاز می‌کند. آقای ترامپ از سیاستی سختگیرانه تر در قبال ایران حمایت می کند.
bbc
