تحقیر نژادی و قومیتی در ایران موضوع جدیدی نیست. اقوام و ملل مختلف در ایران بارها شاهد انواع توهین‌ها در میان مردم بوده‌اند، مانند جوک‌ها و یا تعابیر نادرستی که برای گیلک، کرد، لر، ترک، مازنی، عرب و بلوچ به کار برده می‌شود. آنجا که این توهین‌ها و تحقیرها در رسانه به نمایش در آمده گاهی باعث اعتراض و در مواردی اندک عذرخواهی شده است.
اما تحقیر افغان‌ها موضوعی است که تا به حال کمتر مورد توجه گرفته و در سالهای اخیر با افزایش استفاده از شبکه‌های مجازی بیشتر به این مساله واکنش نشان داده شده است.
اخیرا سریال “ممنوعه” که از شبکه خانگی پخش می‌شود به دلیل قسمتی که در آن شخصیت زن داستان (برکه) برای مجازات باید با کارگر افغان که “سرش بز تراش شده” ازدواج کند، مورد انتقاد در شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته است.
معترضان به این اقدام با هشتگ “نه به نژادپرستی” واکنش نشان دادند. در عین حال برخی از کاربران ایرانی و افغان در صفحه امیر پورکیان، کارگردان این سریال، نسبت به این اقدام اعتراض کردند. آقای پورکیان با انتشار ویدیویی در اینستاگرام خود توضیحاتی ارایه کرد و گفت: “تمام این اقدامات هدفمند بوده تا بگوییم چنین برخوردی از اصل غلط است. اندکی هم همدردی کنم با شما عزیزان (افغان‌ها) برای این همه توهین که در این ادوار دیدید.”
البته این نخستین بار نیست که این سریال افغان‌ها را به نوعی تحقیر می‌کند. در قسمت دیگری از این سریال در حین اسباب‌کشی باز هم شخصیت زن داستان (برکه) هنگام عبور از کنار کارگر افغان با حالتی در صورتش می‌گوید: “بو می ده”
در یکی از قسمت‌های دیگر از این سریال “برکه” (یکی از نقش‌های اصلی این سریال) در جمع دوستان خبر از ازدواجش می‌دهد و سپس صفحه موبایلش را به طرف دوستانش می‌گیرد و تصویر شخصی را نشان می دهد که کلاه پکول (از کلاههایی که در مناطقی از افغانستان مرسوم است) بر سر دارد را نشان می‌دهد و دوستانش شروع به خندیدن می‌کنند و بازیگر مرد (سامی) عکس را کنار صورتش نگاه داشته و به بقیه می‌گوید: “هرکی تونست این را نگاه کنه و نخنده”
این نوع برخوردها البته محدود به این سریال نیست و موارد مشابه‌ای در برخی دیگر از مجموعه‌های تلویزیونی نیز گاها دیده شده است؛ ضمن اینکه در عین حال چنین نگاهی در جامعه ایران به اشکال مختلف از مقامات گرفته تا مردم وجود دارد.
نزدیک به دو دهه پیش به عنوان خبرنگار حوزه اجتماعی با مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی وقت وزارت کشور مصاحبه‌ای داشتم. از او درباره وضعیت مهاجران افغان و دلیل تفاوتی که میان مهاجران عراقی و افغان‌ها وجود دارد و محدودیت های بیشتر برای افغان‌ها پرسیدم، او در پاسخ گفت: “عراقی ها شیعه هستن اما افغان‌ها سنی. ضمنا نگاهی به تیتر حوادث بکنید و ببینید افغان‌ها چه قدر دزدی و تجاوز می‌کنند.” بعد از انجام این گفتگو که اجازه چاپش داده نشد، از حضور در دفتر اتباع هم منع شدم.
ویدیو ضرب و شتم مهاجران افغان توسط ماموران نیروی انتظامی که سال گذشته در شبکه‌های اجتماعی باز نشر شد از دیگر موضوعاتی بود که سبب واکنش مقامات افغانستان و متعاقب آن احضار سفیر ایران در کابل شد.
نگاه تحقیرآمیز در روزنامه‌ها و مجلات به ویژه صفحات حوادث نسبت به افغان‌ها نیز موضوع دیگری است که کمتر به آن پرداخته شده است. هرچند برخی از خبرنگاران حوادث بر این عقیده هستند که این نوع خبرنویسی ارتباطی با توهین و تحقیر قومیتی خاص ندارد.
استفاده از الفاظ نادرست به افغان‌ها در اقشار مختلف جامعه وجود دارد. به دلیل مشکلات اقامتی که برای افغان‌ها در ایران ایجاد شده بود اکثر این افراد امکان فعالیت در شغل‌های متفاوت را نداشته و برای کار و تحصیل محدودیت‌های بسیاری بر آنها اعمال می‌شود.
در عین حال محدود کردن افغان‌ها برای حضور در شهرهای خاص بر این رفتارهای تبعیضآمیز و تحقیرآمیز دامن زده است.
بیش از دو میلیون مهاجر افغان در ایران زندگی می‌کند. مشخص نیست که چرا افغان ها در ایران مورد این حجم از تحقیر و نژادپرستی قرار می‌گیرند و این رفتارها از کجا نشات گرفته اما برخی از افغان‌ها بر این باورند نوع تصویری که رسانه‌های ایران از آنها به نمایش گذاشته‌اند تاثیر زیادی در این نوع نگاه جامعه به آنها داشته است.
bbc
