دو سال و هفت ماه بعد از روزی که تحریم‌های سازمان ملل، آمریکا و اروپا علیه ایران برداشته شد می‌گذرد. با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای از امروز بخشی از تحریم‌های آمریکا علیه ایران به صورت یکجانبه برمی‌گردند. این تحریم‌ها شش بخش از اقتصاد ایران را مستقیما تحت تاثیر قرار می‌دهند.
دلار آمریکا
آمریکا فروش اسکناس دلار آمریکا را به دولت ایران ممنوع می کند. هر فرد یا نهادی در جهان که به دولت ایران کمک کند اسکناس دلار آمریکا تهیه کند و یا به نوعی تهیه اسکناس دلار را تسهیل نماید، مثلا با ارائه خدمات مرتبط با تامین مالی، در فهرست سیاه تحریم‌های آمریکا قرار می‌گیرد. این تحریم دسترسی ایران به دلار نقد را محدود خواهد کرد. پیش از برجام برای دور زدن تحریم بانکی، عده ای از دبی، ترکیه و مرز عراق و افغانستان دلار را به صورت نقدی، در چمدان به ایران منتقل می‌کردند. اعمال این تحریم برای محدود کردن انتقال نقد دلار به ایران است.
طلا و فلزات گرانبها
آمریکا فروش طلا و سایر فلزات گرانبها را به ایران تحریم می‌کند. هر فرد یا شرکتی در هر جای جهان که به ایران فلزات گرانبها مثل طلا و نقره بفروشد یا خرید ایران را تامین مالی کند، یا به ایران کمک فنی ارائه دهد، در فهرست سیاه تحریم‌های آمریکا قرار می‌گیرد. این تحریم ممکن است خرید و ذخایر طلای ایران را با مشکل مواجه کند. پیش از برجام به خاطر تحریم بانکی و دلاری، ایران از طلا برای بعضی پرداخت‌ها استفاده می‌کرد. گزارش شده بود ایران از طریق دوبی و ترکیه طلا وارد می‌کرد، همین مسئله باعث وضع این تحریم شد.
فلزات صنعتی
آمریکا فروش فلزات خام یا نیمه تمام، مثل آلومینیوم، فولاد، ذغال سنگ و گرافیت را به ایران، مشمول تحریم می‌کند. باز هم هر نوع کمک به خرید این اجناس، از جمله کمک فنی، تامین مالی، تسهیل خدمات مربوط به خرید، فرد یا شرکت درگیر را در فهرست سیاه تحریم قرار داده و دسترسی او را به بازار آمریکا قطع می‌کند. فروش گرافیت که فلزی رسانای برق است و مثلا در الکترود جوشکاری استفاده می‌شود هم جزو این ممنوعیت خواهد بود. به علاوه فروش نرم‌افزارهای کنترل صنعتی هم مشمول تحریم است. دولت آمریکا می‌گوید ایران از این اقلام در توسعه برنامه هسته‌ای خود استفاده کرده و برای همین این تحریم اعمال می‌شود.
ریال
آمریکا خرید و فروش ریال ایران را در” ارقام قابل توجه” مشمول تحریم می‌داند. هر فرد یا شرکتی امکان این خرید و فروش را مهیا کنند و یا آن را تامین مالی و تسهیل کنند مشمول تحریم آمریکا می‌شود. یعنی در فهرست سیاه قرار می‌گیرد و دسترسی به بازار آمریکا را از دست می‌دهد. این تحریم شامل هر نوع اوراق بهادار که به ریال ایران باشد هم می‌شود از جمله اوراق آتی، سواپ و انواع مشتقات مالی. البته وزارت دارایی آمریکا نگفته چه رقمی را “قابل توجه” می‌داند ولی در دور قبلی تحریم‌ها این رقم معادل ریالی ۱۰ هزار دلار بود.
اوراق قرضه ایران
آمریکا خرید اوراق قرضه دولتی ایران و همچنین تسهیل شرایط صدور آنها را تحریم می کند. البته دولت ایران سال‌هاست در خارج از کشور اوراق قرضه یا مشارکت منتشر نکرده و نفروخته است و معلوم نیست قصد چنین کاری داشته باشد. به نظر می‌رسد قصد دولت آمریکا از وضع این تحریم، مقابله با هر نوع تلاش دولت ایران برای دسترسی به ارزهای خارجی یا دلار باشد. دولت‌ها اوراق قرضه را برای قرض کردن پول از داخل یا خارج از کشور منتشر می‌کنند. با این حال وضعیت تحریم‌های قبلی ایران باعث شده بود که در اوراق قرضه ایران عملا مقبولیتی نداشته باشد. ایران در سال‌های گذشته برای فروش اوراق قرضه در بعضی از کشورهای آسیایی و آمریکای جنوی تلاش‌هایی کرد اما گزارشی از موفقیت این تلاش‌ها منتشر نشد.
صنعت خودرو
آمریکا فروش قطعات و یا ارائه خدمات به کل صنعت خودروی ایران حتی ساخت موتورسیکلت را مشمول تحریم می‌کند. اگر بانکی در جهان فروش قطعات یا ارائه خدمات به این صنعت را تامین مالی کند دسترسی‌اش به بازار آمریکا قطع می‌شود. در دور قبلی تحریم‌ها تولید صنعت خودرو سازی ایران به شدت کاهش‌یافت و حتی خبرهایی از توقف خط تولید بعضی از خودروها منتشر شد. اما بعد از برجام، چند شرکت اروپایی از جمله رنو، پژو و فولکس واگن قراردادهایی را برای ساخت یا صادرات با ایران امضا کردند.
کالاهای ایرانی
آمریکا واردات کالاهای به اصطلاح لوکس ایرانی را ممنوع می‌کند. فرش و مواد غذایی مثل پسته، خاویار و زعفران جزو این کالاها هستند. رقم این صادرات چندان قابل توجه نیست. گمرک ایران پارسال ارزش صادرات فرش به آمریکا را حدود ۱۰ میلیون دلار اعلام کرد. گرچه فعالان صادرات فرش به بی‌بی‌سی گفته‌اند رقم صادرات بالاتر از رقم اعلام شده گمرک بوده است. این کالاها، اقلامی هستند که بطور نمادین از تحریم‌های اولیه آمریکا مستثنا شده بودند.
هواپیما
آمریکا مجوزهای فروش هواپیما و قطعات هواپیما به ایران را لغو می کند. رفع تحریم فروش هواپیما و قرارداد با ایرباس و بوئینگ از دستاوردهای بزرگ برجام محسوب می‌شد. در دو سال و هفت ماه اخیر از مجموع نزدیک ۲۰۰ هواپیمایی که ایران قصد داشت بخرد، حدود ۲۰ فروند را تحویل گرفت. علاوه بر آن یکشنبه 15 مرداد، در آستانه تحریم‌ها ایران پنج فروند هواپیمای ای تی آر ۶۰۰ -۷۲( ATR ) خود را تحویل گرفت. این هواپیماها بخشی از خرید ۲۰ فروند هواپیما از همین نوع بود. که پس از توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های بزرگ جهانی تحویل شرکت “ایران ایر” شده است. با احتساب ورودی‌های امروز، مجموع هواپیماهای ATR تحویل داده شده به ایران به ۱۳ فروند رسید و احتمالا هواپیماهای دیگر به ایران تحویل داده نخواهد شد.
شرکت‌ها و موسسات مالی که قصد رعایت این تحریم‌ها را داشته‌اند مدتی است که خودخواسته، آنها را اجرا می‌کنند و منتظر اعلام رسمی در روز ششم اوت نماندند. این تازه اول راه است. تحریم‌های اصلی یعنی تحریم‌های نفتی و بانکی سه ماه دیگر اجرایی می‌شود. برای خیلی از شرکت‌های بزرگ در جهان، حالا انتخا ببین بازار ایران و آمریکا است.
bbc
