عکس‌های مرتضی پورصمدی، عکاس و فیلمبردار سینمای ایران از زندگی عشایر غرب ایران در کلن آلمان به نمایش گذاشته شده اند. پورصمدی برای ثبت این تصاویر ماه‌ها با عشایر بختیاری همراه بوده و عکسهایش را در مسیر کوچ آنها گرفته است.
حرکت و مقاومت دو عنصری است که در مروری بر عکس‌های این نمایشگاه می‌توان آن را مشاهده کرد. عکس‌ها بیانگر جریان زندگی توام با سخت‌کوشی است که در گذشته‌ای نه چندان دور یک سبک زندگی آشنا و طبیعی در ایران بوده است. سبکی از زندگی که به واسطه رشد شهرنشینی به نظر می رسد که در انتهای راه است.
مرتضی پورصمدی توانسته است با عکس‌های خود که اکنون با عنوان «عشایر ایران٬ بادی٬خاکی» به نمایش در آمده است، شوق به زندگی و گذر از موانع سخت طبیعت و حرکت در دل کوه و صخره و رودخانه را نشان دهد.
او برای ثبت تصاویر در مسیری همراه عشایری شده که در سال ۱۹۲۵ دو کارگردان آمریکایی به نام‌های مریان کوپر و ارنست بی شودزاک آن را همراه طوایف ایل بختیاری طی کردند و فیلم مستند علف را ساختند. تماشای عکس‌های پورصمدی و مقایسه آن با فیلم علف می‌تواند تفاوت‌ها و شباهت‌های این دو دوره مختلف تاریخی در زیست عشایر را نیز نشان دهد.
پورصمدی به شکل عامدانه‌ای عکس‌های خود را به صورت سیاه و سفید گرفته است تا مخاطب حین تماشای آنها به جای توجه به رنگ‌های تند در زندگی عشایر به دیگر جنبه‌های بصری دقت کند و بتواند سختی آن شیوه زیست را حس کند.
در این نمایشگاه علاوه بر عکس‌هایی که مسیر حرکت کوچ عشایر را به تصویر می‌کشد، عکس‌هایی از پرتره افراد در عشایر بختیاری و قشقایی هم وجود دارد که گیرایی صورت‌ها و حالت نگاه آنها هر بازدید‌کننده‌ای را برای لحظاتی وادار به تماشا می‌کند.
به گفته مریم سپهری، برگزار کننده این نمایشگاه، این مجموعه تنها به ثبت زیبایی و تنوع اقلیم و چهره ها در زندگی عشایری ایران نمی پردازد. بلکه تصویرگر بی طرف خشونت و مرارت نوعی از زندگی است که ساکنین فلات ایران در عین اصالت و بی مانندی، هزاران سال آن را تجربه کرده اند.
به نظر او اهمیت این اسناد تصویری زمانی آشکارتر می شود که بدانیم جامعه عشایری ایران، در اواسط قرن نوزدهم میلادی قریب چهل درصد کل جمعیت ایران را تشکیل می داده که به دلایل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، کشف نفت در قلمرو بختیاری و بویر احمدی، ملی شدن جنگل ها و مراتع وادار به یک جا نشینی شده اند.
شهرام میرزایی، مدیر گالری می‌گوید: آلمانی‌های بازدید کننده از نمایشگاه مسحور حس سورئالی شده‌اند که عکس‌ها با خود دارند. به گفته او تماشای این عکس‌ها یک نوع سفر در زمان است و مخاطب با مروری به عکس‌ها می‌تواند به درکی بصری از گذشته‌ای برسد که اکنون دیگر در واقعیت دست‌یافتنی نیست.
سی و سه عکس سیاه و سفید مرتضی پورصمدی، تا پایان ماه اکتبر در گالری 32 Wohzimmer به نمایش گذاشته شده اند.
مرتضی پورصمدی به واسطه همکاری با رادیو تلویزیون ملی ایران و فیلمبرداری مستندهای تلویزیونی بسیار در دهه شصت، امکان سفر به دور و نزدیک اقلیم های متفاوت ایران را داشته است. خودش این را بزرگترین اقبال، و مواجهه با کتاب “ونیشینگ ریس”، مجموعه آثار عکاسی ادوارد اس کرتیس، عکاس قوم نگار آمریکایی را بزرگترین الهام بخش زندگی حرفه ای اش می داند.
همراه همیشگی اش اما، دوربین آنالوگی بوده که وقت فراغت از کار حرفه ای فیلمبرداری، با آن به ثبت هنرمندانه زندگی اقوام وعشایر می پرداخته، نوعی از معیشت که گمان نمی رفت با این شتاب از دل طبیعت بکر و وحشی ایران دامن برکشد.
سفرهایش به همراهی با کوچندگان بختیاری ازپای دز و مسیر ایل راه تاراز، تا زردکوه بختیاری، ختم نمی شود. قشقایی ها، بلوچ ها، برآهویی ها، عرب ها، ترکمن ها، جت ها، لک ها…سوژه عکسهایش بوده اند. بخشی از مجموعه ارزشمند آثار او در کتاب زندگی عشایر ایران: بادی، خاکی توسط انتشارات تصویر ایران و با مقدمه بهمن جلالی به چاپ رسیده است.
مهدی تاجیک
bbc
