علی اکبر ولایتی، مشاور امور بین الملل رهبر ایران می‌گوید ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه وعده داده که در صنعت نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری کند. آقای ولایتی مبلع این سرمایه گذاری را تا ۵۰ میلیارد دلار اعلام کرده و گفته است که این پول می‌تواند جایگزین شرکت‌های غربی شود که به دلیل تحریم‌های آمریکا از ایران رفته‌اند.
روسیه در دور قبلی تحریم‌ها هم با ایران مراودات اقتصادی داشت، اما شواهدی از تاثیر قابل توجه روابط اقتصادی ایران و روسیه بر آثار تحریم‌های هسته‌ای ایران در دست نیست. از طرفی، نگاهی به مقصد سرمایه‌گذاری‌های روسیه در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که این کشور سرمایه‌گذاری قابل توجهی در خاورمیانه نداشته و بیشتر پول این کشور به اروپا سرازیر می‌شود.
آیا روسیه ثروتمند است؟
روسیه بر اساس برآورد وزارت انرژی آمریکا، بزرگترین تولید کننده نفت، و دومین تولید کننده بزرگ گاز در جهان بعد از آمریکا است. حدود ۳۶ درصد درآمدهای دولت این کشور هم وابسته به صادرات نفت و گاز است. اما روسیه جزو کشورهای ثروتمند جهان شناخته نمی‌شود.
براساس برآورد صندوق بین‌المللی پول، روسیه با درآمد سرانه حدود ۱۰ هزار و ۶۰۰ دلار در سال ۲۰۱۷ میلادی در رده ۶۶ کشورهای جهان قرار دارد. برای مقایسه متوسط درآمد سرانه کشورهای اروپایی بیش از ۲۷ هزار دلار است.
از طرفی روسیه خود به دلیل اقداماتش در اوکراین، تحت تحریم‌های مالی آمریکا و اتحادیه اروپا است. تحریم‌ها و کاهش قیمت نفت در چهار سال اخیر اقتصاد روسیه را دچار رکود کرده است.
تحریم‌های روسیه، دسترسی این کشور را به بازارهای مالی آمریکا محدود کرده است. در تحریم‌ها مشخصا چهار شرکت انرژی روسیه هدف قرار گرفته‌اند، نوواتک، روس‌نفت، گازپروم و ترانس‌نفت.
تحریم‌های آمریکا همچنین شامل تکنولوژی مورد نیاز روسیه برای توسعه اکتشاف و استخراج نفت در آبهای عمیق، قطب شمال و پروژه‌های نفت شیل می‌شود. این تحریم‌ها باعث شد که همه شرکت‌های غربی که با روسیه قرارداد بسته بودند، از این کشور خارج شوند.
براساس برآورد وزارت انرژی آمریکا، بدون کمک فنی و سرمایه‌های این شرکت‌ها، بعید است روسیه بتواند صنعت نفت خود را در حوزه‌های پرهزینه مانند استخراج از میدان‌های نزدیک قطب یا اعماق دریا گسترش دهد.
نیاز صنعت نفت ایران
حق نشر عکسANADOLU AGENCYبراساس برآورد وزارت انرژی آمریکا، صنعت نفت ایران در پنج سال آینده، به ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد
در دنیای تجارت نفت و گاز، ایران برای روسیه یک رقیب است. با این حال با آنکه ایران چهارمین منابع بزرگ نفت خام جهان، و سومین منابع بزرگ گاز جهان را در اختیار دارد، اما در بازار صادرات جایگاه قابل توجهی ندارد. مخصوصا در بخش گاز.
اگر ایران بتواند آنطور که اروپا می‌خواهد بخشی از نیاز کشورهای اروپایی به گاز طبیعی را از راه لوله تامین کند، جایگاه روسیه به عنوان تامین کننده اصلی گاز اروپا، تضعیف می‌شود.
اما ایران برای رسیدن به چنین موقعیتی نیاز به پول هنگفتی برای توسعه میدان‌های نفت و گاز خود دارد. وزارت انرژی آمریکا که برآوردهایش را درباره منابع انرژی سایر کشورهای جهان منتشر می‌کند، سرمایه مورد نیاز ایران در پنج سال آینده را ۲۰۰ میلیارد دلار برآورد کرده است. با حساب درآمد سالانه حدود ۵۰-۶۰ میلیارد دلاری ایران از فروش نفت، ایران نیازمند منابع خارجی است.
۵۰ میلیارد دلاری که در سخنان علی‌اکبر ولایتی آمده، گرچه هنوز از طرف روسیه هم تایید نشده اما یک چهارم نیاز ایران است و اگر چنین توافقی صورت بگیرد؛ نه یک دفعه بلکه در طول زمان در ایران سرمایه گذاری خواهد شد. اما سوال این است که اصولا روسیه پولش را کجا سرمایه‌گذاری می‌کند و آیا رقبتی برای وارد شدن به صنعت نفت ایران دارد؟
سرمایه‌گذاری خارجی روسیه
بانک مرکزی روسیه، گزارش‌های مفصلی از خروج و ورد سرمایه منتشر می‌کند. البته در مورد بعضی از کشورها، اطلاعات محرمانه قلمداد شده و در جدول‌ها به جای عدد “ C” قرار داده شده است. ایران یکی از معدود کشورهایی است که سرمایه‌گذاری سالانه روسیه در آن محرمانه قلمداد شده است.
با این حال مرور روند معمول سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی روسیه، نشان می‌دهد که در حدود یک دهه اخیر، بیش از ۸۰ درصد کل سرمایه‌گذاری خارجی روسیه به چند کشور اروپایی و چند جزیره که به عنوان بهشت مالیاتی شناخته می‌شوند، رفته است.
قبرس، به تنهایی مقصد حدود ۴۰ درصد کل سرمایه‌گذاری‌های خارجی روسیه بوده است. مبلغ این سرمایه‌ها در سال ۲۰۱۷ میلادی، ۱۸۹ میلیارد دلار بوده است.
در این سال، بعد از هلند و جزایر ویرجین بریتانیا، باقی پول‌های روسیه به اتریش، سوئیس، لوکزامبورگ و بریتانیا رفته است و آنچه برای سرمایه‌گذاری در فهرست بلندی از کشورهای جهان باقی مانده، ۶۶ میلیارد دلار بوده که بیشتر آن هم به آسیای جنوب شرقی، آمریکای جنوبی، چین و هند رفته است و کشورهای خاورمیانه، سهم بسیار ناچیزی از سرمایه‌های خارجی روسیه دارند.
مطالعاتی که درباره سرنوشت سرمایه‌گذاری‌های روسیه منتشر شده است هم نشان می‌دهد که این کشور و سرمایه‌گذارانش بیشتر به اقتصادهای باثبات اروپا علاقه دارند.
علی قدیمی bbc
